Mardin yemeklerini şu şekilde bölümlemek mümkündür.

1-Çorbalar:

Lebeniye, Un çorbası, Mercimek çorbası. Kelle paça, Nohut çorbası, Çorten, Gmedır çorbası, Dövme çorbası, Salçalı yarma çorbası, Domates çorbası, Kışkek,

2-Kebaplar:

Soğan kebabı, Patates kebabı

3- Et Yemekleri:

Malzum, Kibbe. Mardin Çiğköftesi. Kelle paça, Dobo, Firkiye, Güveç, Havuç türlüsü

4-Tavalar-Kavurmalar-Kızartmalar:

Semizotu Tavası. Patates, Patlıcan. Biber(Kırmızı Ve Yeşil). Kabak, Havuç Kızartması

5-Köfteler:

İçli köfte (İkbebet), Aya Köfte(Irok), Çiğköfte, Mercimekli köfte, Cevizli içli köfte, Kitel raha, Güneş köftesi,

6-Dolmalar-Sarmalar:

Rami Dolması, Patlıcan Dolması, Biber Dolması, İşkembe Dolması, Kaburga Dolması, Kabak Dolması.Tatlı Kabak Dolması, Hindi Dolması. Kuzu Dolması, Tavuk Dolması, Güvercin Dolması, Bıldırcın Dolması, Ördek Dolması, Domates Dolması. Kırmızı Biber Dolması, Ebe Gümeci Sarması, Asma Yap­rağı Sarması, Hatmi Yaprağı Sarması ,Dut Yaprağı Sarması, Lahana Sarması.

7-Pilavlar:

Şehriyeli Bulgur Pilavı, Kınepleli Pilav. Mercimekli Pilav, Gaşore, Ihşene, Yarma Pilavı, Nohutlu Bulgur Pilavı, Ciğer Pilavı, Şehriyeli Bulgur Pilavı, Çoban Pilavı, Imceddere.

8-Hamur İşleri:

Sembusek, Cevizli börek, Susamlı patates böreği. Yumurtalı susamlı börek, Lor böreği.

9-Zeytinyağlı Yemekler:

Zeytinyağlı yaprak sarması, Kıneble. Sebzeli yaprak sarması, Melemen(Metfunit ir rahbat), Nohut metfunesi.

10-Piyazlar-Salatalar:

Patates salatası. Çoban salatası, Beyin salatası, Nohut salatası, Acur salatası.

11 -Tatlılar ve Pastalar:

Sütlaç, Davk Bi Dips. Peynir helvası, Harire, Tarçmlı Tatlı, Havuç Tatlısı, Aşure, Zerde, Un Helvası, Hedik, Ceviz Tatlısı, Zingil, Mahlep Tatlısı, Kahıyyat, Davk İl May, İpsise, İsfıre, Çörek. Malılep Kurabiyesi. Badem Kurabiyesi, Cevizli Helva, Susamlı Helva Tahinli Helva, Hel Hel. Susamlı Kurabiye.

12-Tuzlular:

Icce, Soğanlı, Kişnişli ve Kırmızı Pul Biberli Tandır Çöreği.

13-Çerezler:

Leblebi, Şekerli Leblebi, Badem, Badem Şekeri, Ibzor. Kabuksuz Kavun Çekirdeği, Karpuz Çekirdeği, Kabak Çekirdeği, Bitim, Mahlep, Ceviz, Pestil, Cevizli ve bademli sucuk (Ikude),

14-İçecekler:

Mırra (Acı Kahve), Rakı, Şarap (Kırmızı ve Beyaz), Likör(Üzüm.,Mahlep, Bitim, İşfelleh (Kapari) Ceviz, Badem, Elma. Nar. İncir, Erik), Üzüm suyu. Sumak ve Nar suyu,

15-Turşular:

Rami, Hıyar, İşfelleh (kapari), Üzüm, Bitim, Şalgam, Acur, Yeşil zeytin, Patlıcan, Yeşil domates, Lahana, Dağ hıyarı, Yer elması turşusu, Yeşil nohut turşusu...

16-Bazı Özel Kahvaltılıklar:

Kaymak, Bal, Yeşil Zeytin (Kişnişli, limonlu ve naneli), Otlu Peynir.

Mahalli Yemek, Tatlı ve İçecekler,

Kaburga Dolması

Malzemeler ( 6 kişilik)

2 kg büyüklüğünde bir adet kaburga. 150 gr. pirinç, 500 gr. kuşbaşı et, 50 gr. Badem içi, 20 gr.çam fıstığı, 50 gr, Margarin Kuşbaşı et. 50 gr. Badem içi. 20 gr.çam fıstığı,50 gr. Margarin, Bir miktar baharat, karabiber, tuz. Öğütülmemiş tane baharat (5 veya 8 adet), Bir demet maydanoz

Yapılışı

Kaburganın etrafı beyaz dikiş ipi ile dikilip bir kenarı açık bırakılır. Kuşbaşı et tavaya konulur üstünü örtecek kadar su ilave edildikten sonra et orta ateşte pişirilir. Suyunu çektikten sonra pirinç yıkanıp üstüne eklenir. Beş dakika kadar karıştırılır. Bu karışıma haşlanmış badem içi, çam fıstığı, yeteri kadar baharat, karabiber, tuz eklenip 10 dakika karıştırılıp ateşten alınır. Hazırlanan iç malzemesi kaburgaya doldurulup kapatılır ve ağzı dikilir. Büyükçe bir tencereye margarin konur, kaburga tencereye yerleştirilir. Kaburganın iki yüzü pembeleşinceye kadar kızartılır. Bu işlem bittikten sonra üstünü örtecek kadar sıcak su eklenir ayrıca tane baharatlar ve yeteri kadar tuz eklenip pişirilmeye bırakılır. Pişirme sırasında ilk 20 dakikadan sonra kaburga ters çevrilip öbür yüzün pişmesi sağlanır. Kaburganın pişirilme süresi ortalama 40 dakikadır. Piştikten sonra kaburga tencereden alınıp servise hazır hale getirilir, üstü maydanozla süslenir. Geri kalan kaburga suyu ise kâselerde servis yapılır.

İşkembe Dolması (kibe)

Malzemeler ( 6 kişilik)

3 adet kuzu işkembe. 1 kg pirinç, 1 kg kuşbaşı et-200 gr doğranmış kuyruk yağı. Bir miktar karabiber, baharat, tuz, nane.

Yapılışı:

Pirinç ayıklanıp yıkanır, kuşbaşı et, yeteri kadar karabiber, baharat, tuz ve nane eklenip, karıştırılarak hazır durumda bekletilir. Temizlenmiş işkembeler göz kararı ile 20 cm büyüklükte dikdörtgen şeklinde kesilip hazırlanır. Hazırlanan parçalar ikiye katlanıp üç kenarı beyaz dikiş ipi ile dikilir. Bir kenarı açık bırakılır. Bu işlem bitirilip bütün parçalar dikildikten sonra her parçanın açık kalan bir kenarından hazırlanan iç pilavından işkembenin yarısı doldurulmak suretiyle kapatılıp dikilir. Daha sonra hazırlanan işkembe dolmaları büyükçe bir tencereye yerleştirilir. Üstünü örtecek kadar su eklenir. Bir miktar tuz eklendikten sonra tencerenin ağzı kapatılıp yüksek ısıda pişirilir.30 dakika pişirildikten sonra ateşten alınıp

Çatalla tek tek dolmalar delinir. Bastırılır ve yine tencereye yerleştirilir. Bu işlemi yapmakta ki maksat iç malzemenin kıvamında pişmesini sağlamaktır. Üstünü örtecek miktarda sıcak su eklendikten sonra 30 dakika daha pişirilir. Son aşamada ise servis tabağına isteye göre suyu ile veya susuz alınır ve afiyetle yenir.

Püf noktalar: Kuşbaşı etinin taze ve yağlı olması Not: İşkembe dolmasıyla cacık salatası tercih edilir

İçli Köfte (İkbebet)

Malzemeler (6 kişilik, 60 adet köfte)

500 gr. Kıyma. Orta büyüklükte 4 baş soğan, bir demet maydanoz. 500 gr. İnce yarma, 250 gr. İnce bulgur. 50 gr. Kişniş, Bir miktar karabiber, baharat ve tuz, 50 gr. Margarin.

Yapılışı:

İnce yarma geniş kapta su ile ıslatılıp bir miktar tuz serpilip karıştırılarak bekletmeye bırakılır. (30 dakika bekletilir) Bu arada iç hazırlanır. Soğanlar soyulup, ince ince doğranır, maydanoz ayıklanıp ince ince kıyılır. Doğranan soğanlar tavaya alınır. Margarin eklenip soğanlar normal ateşte pembeleşinceye kadar karıştırılır. Soğanlar pembelesince, kıyma, baharat, karabiber ve yeteri kadar tuz eklenip karıştırılır. Hafif ateşte 5 dakika karıştırıldıktan sonra ateşten alınır kıyılmış maydanoz eklenip hazır durumda bekletilir.

Hamurun hazırlanışı; bekletilmeye bırakılan yarmaya ince bulgur ve kişniş katılıp yoğrulur. Ara ara el tuzlu suya batırılıp iyice yoğrulur.

Hamur ceviz büyüklüğünde bölümlere ayrılır. Tek tek hamur elde yumurta şeklinde açılıp içine iç yerleştirilip ağız kısmı kapatılarak, tepsiye dizilir. Bu işlem bittikten sonra orta büyüklükte bir tencereye 3 litre su konup kaynatılır. Su kaynayınca suyun içine yeteri derecede tuz katılıp hazırlanan köfteler suyun içine atılır ve en fazla 30 adet köfte atılıp tencerenin ağzı kapatılır. Kaynamaya bırakılır. 10 dakikada bir kevgirle köftelerin parçalanmamasına dikkat ederek karıştırılır. Haşlanmış köftelerin üzerine yarım litre soğuk su dökülüp, kevgirle suyun içinden süzgece alınır. Köfteler 2 dakika bekletilip süzülmesi sağlanır. Servis tabağına köfteler alınmadan önce; marul maydanoz, tere, serpiştirilip köfteler yerleştirilir, Limon ve domates dilimleriyle süslenir.

Püf noktalar: Hamurun ince açılmasına dikkat edilmeli Haşlama sırasında ateşin harlı olması Not: İçli köfte ile çoban çorbası tercih edilir.

Aya Köfte (Irok)

Malzemeler (6 Kişilik 60 Adet )

1 kg. ince bulgur, 500 gr. Çiğköftelik dana eti, 50 gr. Kişniş, bir miktar kabartma tozu,3 yumurta, 500 gr. Kıyma, 4 baş orta büyüklükte soğan, bir demet maydanoz, 50 gr. Margarin, Zeytinyağı, bir demet tere.

Yapılışı

İç hazırlanışı Soğanlar soyulup ince ince doğranır. Maydanoz ayıklanıp yıkanır ve ince ince kıyılır.

Doğranmış soğanlar tavaya alınıp margarin eklenerek 5 dakika karıştırıldıktan sonra ateşten alınıp maydanoz eklenip karıştırılarak hazır durumda bekletilir.

Hamurun hazırlanışı: 1 kg ince bulgura hafif su serpip beklemeye bırakılır bu arada dana eti çiğköftelik et durumuna getirilir (dövülür). Hazırlanan et bulgura katılır. Yavaş yavaş bulgura yedirilerek yoğrulur. Hamura kişniş, kabartma tozu, yumurta eklenip iyice yoğrulur.

Hamur ceviz büyüklüğünde bölümlere ayrılıp yumurta şeklinde ince açılıp içine hazırlanan iç doldurulup kapatılır, bastırılarak tam ay şeklinde düzgün biçim alana kadar iki el arasında düzeltilip tepsiye yerleştirilir. Bu işlem bittikten sonra kızgın yağda kızartılır. Kızartılan aya köfteler hazırlanan kâğıt peçeteli servis tepsisine yerleştirilir. Tere otu ile süslenir.

Püf Noktalar: Hamurun iyice yoğrulması Köftelerin bol kızgın yağda kızartılması

Köfteler kızartıldıktan sonra yağdan alınırsa peçete üzerine bir süre bekletildikten sonra,servis tabağına alınır.

Dobo

Malzemeler

750 gr.dobo (kuzu bud), 100 gr. Badem içi, bir baş sarımsak, baharat, tuz, 50 gr. margarin

Pişirme süresi 40 dakika

Yapılışı

Badem içi hazırlanıp kabukları temizlenir ve hazır halde bekletilir. Sarmısaklar temizlenip hazır ha­le getirilir. Hazırlanan badem ve sarmısaklar budun belirli aralıklarına tane bademin ve tane sarımsağın sığabileceği şekilde yarılıp, sıkıştırılıp, tencereye margarin konup bud tencereye yerleştirilir iki tarafı pembeleşince üstünü örtecek kadar sıcak su ilave edilip, ateşte pişinceye kadar bırakılır. Pişme süresince 10 dakikada bir kontrol edilir, 20 dakikadan sonra ters çevrilir.40 dakika sonra servis tabağına alınıp üstü maydanoz ile süslenip servis yapılır.

Sembusek

Malzemeler

1 kg. un, 500 gr. Kıyma, bir demet maydanoz, Karabiber, baharat, tuz, orta büyüklükte 5 adet soğan, 3 adet domates, 2 adet yeşilbiber, bir bardak zeytinyağı, Yapılışı Bir kg. undan bir bardak un alınıp yoğrulur ve bekletmeye alınır.

İç için; soğan, biber, domates, maydanoz ince ince doğranıp orta büyüklükte bir kaba konulur. Üstüne kıyma karabiber, tuz, baharat eklenip yoğrulur.

Bekletilen hamur yumurta büyüklüğünde bölümlere ayrılıp yuvarlanır ve merdane ile ince açılır. (Açılmasında hamurun tahtaya yapışmaması için ayrılan undan bir miktar serpilir ve öyle açılır). Daire şeklinde açılan yufka ikiye katlanıp, yufkanın yarısına hazırlanan içten yerleştirilip yarım kalan kısımla kapatılır ve etrafı bıçak ile düzgün bir şekilde kesilip tepsiye yerleştirilir. Bu işlem bittikten sonra odun fırınına gönderilir. Burada pişirimi sağlandıktan sonra eve getirilerek servis tabaklarına yerleştirilir.

Odun fırınını tercih etmeyenler için ise. Sac ateşte kızdırılır, yağa batırılmış bir bezle silinir ve sembusekler yerleştirilerek iki tarafı pembeleşince tabağa alınır. Bu arada sembuseklerin üzeri örtülür, sertleşmemesi için bütün sembusekler pişirildikten sonra servis tabağına yerleştirilir. Limon ve tere ile süslenip servis yapılır.

Püf noktalar:

Hamurun iyice yoğrulması hem yufkaların ince açılmasını hem de yufkanın yumuşak olmasını sağlar.

Kıymaya 50 gr. Kuyruk yağı kıyma eklenirse lezzet bakımından iyi olur.

Baharatın az kullanılması

Sembusekler saç üzerine yerleştirilmeden her kızarımdan önce sacın yağla silinmesi sembuseklerin temiz ve çabuk kızarmasını sağlar.

Kıtel Raha

Malzemeler: ( 6 kişilik)

1 kg. ince yarma ( doğulmuş buğdayın incesi), 1 kg. çiğköftelik et, I. Kg. kıyma, bir demet maydanoz, 50 gr. Kişniş, Karabiber, baharat, tuz, 50 gr. Yağ, 4 adet orta boy kuru soğan, 500 gr. İnce bulgur, 3 adet yumurta, Kabartma tozu(bir tatlı kaşığı). 6 adet domates, 6 adet limon,

Yapılışı

İnce yarma genişçe bir kaba alınıp ıslatılır ve beklemeye bırakılır (30 dakika).Bu arada iç hazırlanır, soğanların kabukları temizlenir, ince ince doğranır. Maydanozlar temizlenip yıkanır ve ince ince doğranıp hazır halde bulundurulur. Doğranan soğanlar tavaya alınır yağ ve yeteri kadar tuz eklenip, pembeleşinceye kadar kavrulur. Kıyma, karabiber, baharat, tuz katılır ve karıştırılır (5 dakika).

Maydanoz eklenerek karıştırılır ve hazır halde bekletilir.

Hamurun hazırlanışı; bekletilmeye bırakılan yarmaya kişniş, ince bulgur eklenir ve yoğrulur. Ara ara hamurun iyi tutması için el, soğuk tuzlu suya banılıp hamur yoğrulur. Hamura çiğköftelik et, yumurtalar, kabartma tozu eklenip iyice yoğrulur. Hamur, kulak memesi yumuşaklığını alınca,6 bölüme ayrılır. Her bölüm elle su tası şeklinde ince açılır hazır halde bulunan içten hamurun içine doldurulup ağzı kapatılır. Bastırılır yuvarlak ay halini alıncaya kadar el yordamıyla düzgün hale getirilip tepsiye yerleştirilir. Tepsiye daha önce mutlaka tülbent inceliğinde bir örtü yayılması ve kıtel raha'mn öyle yerleştirilmesi.(Bu durum kıtel rahanın bozulup açılmaması için) gerekmektedir. Daha sonra büyükçe bir leğende yarısından fazla su ile doldurulup kaynatılır. Su kaynamaya başlayınca tepsideki kıtelın bir tanesinin bezi ters çevirip leğene yerleştirilir. Suya yeteri kadar tuz atılır.30 dakika kıtel sıcak suda haşlanır. Kıteller haşlandıktan sonra her biri ayrı bir servis tabağına alınır limon ve domates dilimleri ile süslenip servis yapılır.

Püf noktalar:

1- Fazla su katmadan hamuru çok iyi yoğurmak,

2- Kıtel-raha tek tek haşlandıktan sonra; iki süzgeçli kevgir kullanarak sudan parçalanmadan çıkartılmalıdır.

Lebeniye Çorbası

Malzemeler:

2 kg. süzülmüş yoğurt, 500 gr. Yarma. Tuz.

Yapılışı

Yarma akşamdan suda bekletilir, süzülmüş yoğurdu büyük boy tencereye koyup üzerine iki litre su eklenip karıştırılır. Kıvamlı bir ayran halini alıncaya kadar karıştırılır, yarmayı ayrı bir tencerede üzerine iki litre su eklenip pişirilir, suyunu çektikten sonra hazır halde bulunan ayrana eklenip orta ateşte pişirilmeye bırakılır. İlk 50 dakika ateşteyken yavaş yavaş devamlı tahta kevgirle karıştırılır. Kıvamını alınca karıştırma bırakılır.20 dakika daha kaynatılıp iki saat sonra servis yapılır.

Not: Lebeniye kıvamını alınca mutlaka soğuduktan sonra dolaba konmalıdır. Soğutulmuş haliyle servis yapmak makbuldür. Arzuya bağlı olarak üzerine pekmez dökülür, lebeniye kaşık ile tabağın iki veya üç yerine kaşıkla yarılır üzerine pekmez dökülebilir. Aynı zamanda sarımsak ile de yenebilir.

Püf noktalar:

Lebeniye yaparken kesinlikle yağlı hiçbir şeyle karıştırılmaması lazım. Kıvamını bulması açısından önemlidir. Lebeniyenin yoğurdunun mutlaka koyun yoğurdu olması gerekir. İyi süzülmüş yoğurt kullanılmalı. Ayranını iyice karıştırmak gerekmektedir. Lebeniye kâselere yerleştirirken mutlaka tepretilmemeye dikkat edilmesi gerekir.

Zerde

Malzemeler (6 Kişilik)

1 kg. şeker, 2 su bardağı pirinç, 1 kahve fincanı gül suyu, 10 gr. öğütülmüş tarçın.

Yapılışı:

Orta büyüklükte bir tencereye 1 İt su konup kaynamaya bırakılır. Su kaynayınca pirinç yıkanıp eklenir 20 dakika orta ısıdaki ateşte pişirildikten sonra şeker ve gül suyu eklenip 25 dakika daha orta ısıdaki ateşte pişirilip servis kâselerine alınır. Üzerine öğütülmüş tarçın serpilir.

Ceviz Tatlısı

Malzemeler

50 Adet yeşil ceviz. 10 kg şeker,

Yapılışı:

Cevizler iki taraftan bıçakla üçgen şeklinde çıtlatılarak suda bir hafta bekletilir. Bir hafta sonra üç gün arayla suyu yedi kez değiştirilir. Büyükçe bir tencereye kıvamlı şeker şurubu hazırlanır. Cevizler sudan çıkartılarak şuruba eklenip kaynamaya bırakılır. Kaynamaya başladıktan sonra tam iki saat kaynatılır ve sabaha kadar bekletilir. Sabah süzüp bir kez daha aynı işlem uygulanır. Yedi kez bu işlem yapıldıktan sonra cevizler tam bir çikolata rengini alınca tek tek alınıp kavanoza yerleştirilerek muhafaza edilir. İste­ğe göre her bir kişiye 1 tane ceviz tatlısı ikram edilir.

Şarap

Malzemeler:

Siyah olgunlaşmamış şarap üzümü

Yapılışı:

Üzümlere su değdirmeden saplarından ayırıp tane haline getirildikten sonra büyükçe bir leğene konup elle bastırılır. Üzümler yarı yarılmış vaziyette ve ezilmiş hale gelince çuvala doldurulur ağzı sıkı bir şekilde bağlanır ve basılır. Süzülen üzüm suyu kazana boşatılır (kazan daha önceden yıkanmış. Kurutulmuş ve hazırlanan ocak üzerine yerleştirilmiş olması gerekir). Kazan ağzına kadar dolunca, ateş yakılır kaynamaya bırakılır. Kazandaki üzüm suyu bir karış emilince kıvamına gelmiş demektir. Üzüm suyu geniş bakır leğenlere boşaltılır (leğenlerin kuru ve temiz olması gerekmektedir), soğumaya bırakılır ılıyınca üzüm suyu, şarap küplerine doldurulur. Üzüm suyu ile küp tamamen doldurulmamalı en az bir karış boşluk bırakılmalı ve küpün ağzı elek ile kapatılarak etrafı yün bezlerle sarılır. Mümkün olduğu kadar fazla sarılmasında fayda vardır. Her sabah küpteki şarap kontrol edilir. Ağız kısmında oluşacak köpük tahta bir kev­girle alınmalı ve yine küpün ağzı elek ile kapatılmalıdır. Bu işlemlerden sonra 40 gün bekletildikten sonra lezzetli şarap hazır demektir. Elde edilen şarap küpte muhafaza edilebileceği gibi arzuya bağlı olarak şişelere de doldurulabilir.

NOT:Üzüm küspesi sabaha kadar torbada ağırlık altında bırakılır. Küspeden damıtılan üzüm suyu kaynatılarak sirke yapılabilir.

Mırra

Yöredeki Hıristiyanlar Mırra'yı sadece başsağlığı günlerinde ikram ederler.

Müslümanlar ise sevinç, keder her ortamda sunarlar. Özellikle köylerde baş içecektir. Mırra kahvenin özel bir şekilde kaynatılmasından meydana gelir.

Mırra yapmak için kahve, su ve bu iş için yapılan özel Kahve Güğümleri gerekmektedir. Birinci Güğümde kaynatılan kavrulmuş tane kahve miktarının iki katı su bırakılarak kıvama gelinceye kadar kaynatılır. Daha sonra ikinci güğüme süzdürülür. İkinci güğümde tekrardan kaynatılır ve üçüncü güğüme süzdürülür. Taki yörede satılan özel kulpsuz fincan üzerinde renk verebilecek kadar iz bırakıncaya kadar...

İkram edilirken fincanın üçte biri doldurulur. Mırra fincanda bir çevrilip tek çekişte içilir.

Fincan yere konulmaz, ikram edene verilir. Aksi durumda o kişinin ev sahibine karşı altın borcu olacağına inanılır. Fincanı elinde tuttuğu süre içerisinde tekrar tekrar kahve verilir.

Likör(Mahlep)

Malzemeler:

1 kg. kırmızı taze mahlep, 1 lt. Rakı. 5 gr. Irkcozefin, 5 gr. Tarçın, 5 gr. Karanfil. 2 kg. şeker

Yapılışı:

Mahlep, cam şişeye doldurularak üstüne ırkcozefin, tarçın, karanfil ve rakı eklenip ağzı kapatılır. Bu haliyle 40 gün bekletilir.40 gün sonra şişedeki malzemeler orta büyüklükte bir tencereye boşaltılır. Başka bir tencerede kıvamı ayarlanmış şeker şurubu hazırlanıp eklenir.4–5 taşım orta ısıdaki ateşte kaynatılıp, ateşten alınır. Soğumaya bırakılır. Ilıyınca süzülür. Süzülen sıvı likör halini almış olduğundan şişelere doldurulur. Küspe kısmı ise reçel şeklinde değerlendirilebilir. İsteğe bağlı olarak mahlep çekirdekleri kurutulup kırılarak iç kısmı öğütülerek pastalarda kullanılmak üzere bırakılır. Ayrıca mahlep çekirdekleri tüm olarak, kolye, bilezik, küpe gibi aksesuarlarda kullanılır.

Mardin'de Şifalı Bitkiler

Tarihi mimarisi ve yer şekilleri itibariyle değişik özellikler gösteren Mardin'in doğası da önemlidir. Mardin otsu bilgiler, meyve ağaçları ve orman ağaçları bakımından değişik tür itibariyle zengindir. Ova kesimi ile dağ kesimi arasında yükselti farkı 600 metre civarında olduğundan ve iklim özelliklerinin yer yer değişiklik göstermesinden dolayı çok değişik ağaç türleri yetişmektedir.

Tarihin her döneminde doğadan yararlanan insanoğlu gibi Mardin halkı da bitkilerden şifa aramaktadır. Mardin'de şifalı bitkiler olarak bilinenlerden bazıları... Şifa verdiğine inanılan bitkiler...

Mahlep: Seyrek dallı, boylu ağaççık veya 10 metreye kadar boylanabilen ağaç durumunda bulunur. Tepesi yuvarlakçadır. Meyve bezelye büyüklüğündedir. Önceleri sarı sonraları koyu kırmızı olgunlukta kara renktedir. Kahvemsi ve acımsı bir tadı vardır. Meyvesinin kozmetik sektöründe değeri vardır. Ağacı kırmızı renkte olup güzel kokuludur.

Mahlep, taze olarak yenildiğinde mide sancısını, likörü yapılıp içildiğinde karın bölgesinde olan sancıları, kurutulup yenildiğinde baş dönmesini önlediği, kurutulmuş iç çekirdeği yenildiğinde ise kalp ağrılarını giderdiği bilinmektedir.

Ikşut: Otsu olan bitki açık sarı tohum kısmı ise beyaz renktedir. Mercimek büyüklüğünde çiçekleri vardır. Ikşud taze yenilebildiği gibi kurutulup suda birkaç saat bekletildikten sonra süzülüp suyu içildiğinde idrar yolları enfeksiyonuna, karaciğer şişkinliğine, safra kesesindeki ve böbrek ağrılarına ve taşların dışarı atılmasına, sarılığa iyi gelir.

Haşişit il hapta: Otsu olan bu bitki kurutularak aç karna üç gün birer çorba kaşığı yenildiğinde korkudan oluşan rahatsızlıkları ortadan kaldırır.

Şehfit il acuze: Yörede yetişen siyah ve koyu yeşil renkten oluşan bu otsu bitki baharat olarak çöreklerde kullanılır. Sütle kaynatılarak içildiğinde öksürüğe iyi gelmektedir.

Şair il cıbbar: Kahverengi renkte olup kadın hastalıklarında kullanılır.

Hıyar il ıhmar: Yeşil Çağla şeklindeki meyve yabani olarak dağlarda yetişmektedir. Sinüzit ve sarılık rahatsızlıklarında hafif koklanarak kullanılır. Burundan akan sıvı sayesinde rahatsızlık geçmektedir.

Afs (Mazı): Pul yapraklı daimi yeşil bir evcikli, ağaç ve ağaççık halinde bulunmaktadır. Meyvesi alıç büyüklüğünde sert pullu ve açık sarı renktedir. Meyve iyice dövülerek sabahları aç karma bal ile birlikte yenildiğinde akciğer ve mide ülseri, bağırsak iltihabı ve ağız yaralarına iyi gelir. Mazı ilaç sanayinde de kullanılmaktadır.

Irk il sus (Meyan Kökü): Mide rahatsızlıklarına iyi gelmektedir. Çiğnenerek yutulmaktadır. Ayrıca meyankökü suda bekletilip süzülen su içildiğinde, mide hazımsızlıklarına ve susuzluğu gidermeye yaramaktadır.

Sığd: Taze olarak tüketilmektedir. Fıstık büyüklüğündeki meyvenin içi yenilmektedir. Şeker hastalığı ve tansiyon ayarlayıcıdır.

Irk İl Liğbe: Sarmaşık şeklinde olan bitkinin kökü toprak altında sökülerek çıkarılmaktadır. Bağlarda bol miktarda bulunmaktadır. Azar azar parçalanarak yenilen kök şeker hastalığına iyi gelmektedir.

Gözdaşı: Nazar içindir. Üzerlik olarak kullanılır. Ayrıca bazı mantar hastalıklarının iyileştirilmesi için sürülmektedir.

Ibzor (Rezene): Bitki kaynatılarak suyuna batırılan pamuk gözler üzerine konularak beş dakika bekletildiğinde göz ağrılarını giderip dinlendirmektedir.

Keten Tohumu: Susam şeklinde olan bitki koyu kahverengi renktedir. Sütte bekletilerek yenildiğinde; kolit, bağırsak ve boğaz iltihabı, bronşit ve mide ülserine iyi gelmektedir.

Terğuziye(Mardin Sakızı): Çiğnendiğinde mide ve diş ağrılarını gidermektedir.

Cığde: Süt ile kaynatılıp içildiğinde şeker hastalığı, karın ve mide sancılarını gidermektedir.

Yensun(Anason): Çay olarak kullanılır. Stres, uykusuzluğu ve gaz giderici özelliği vardır.

Ayva Yaprağı: Çay olarak kullanılır, Bağırsak parazitleri ve baş dönmesini giderir. Yörede, hamile kadınların çocuklarının güzel olması için kullanılmaktadır.

Hılbe(Çemen): Kadın hastalıklarında kullanılmaktadır. Ayrıca köftelere ve et sucuklarına tatlandırıcı olarak kullanılır.

Oğulotu: İki ay süre ile çayı günde iki defa içildiğinde kalp hastalığını ve damar tıkanıklıklarını iyi etmektedir.

Nınhe: Süt ile kaynatılıp içildiğinde öksürük ve soğuk algınlıklarına iyi gelmektedir. Pekmezle kaynatılan Nınhe, hamamda loğusa kadınların vücutlarına sürüldüğünde her türlü ağrılarım gidermektedir. Papatya: Çay olarak kullanılmaktadır. Bağırsak gazı ve karın bölgesinde toplanan sıvının dışarı atılmasını sağlamaktadır. Ayrıca kaynatılarak saçlar suyu ile tarandığında parlaklık kazanmasını sağlar.

Gıbbeze (Ebe Gümeci): Lapa olarak romatizmalı bölgelere bırakıldığında ağrıları gidermektedir. Yenildiğinde iyi bir zihin dinlendiricidir.

Harmal (Uzerlik): Nazar için evlerde ipe geçirilerek asılmaktadır. Kuru şekilde ateşte soğan kabuğu ve kişniş ile birlikte yakıldığında nazara iyi geldiğine inanılır.

Zeytıl Bıtım (Bıttım Yağı): Bitim yağı henüz kabuklar yeşilken iyice dövülerek çıkarılır. Sabahlan aç karma bir çorba kaşığı bitim yağı içilirse bronşit ve göğüs ağrılarına iyi gelmektedir.

Gısbara (Kişniş): Hem yeşil hem de kuru olarak yenildiğinde baş dönmelerine iyi gelir. Etli yemeklerde, çorbalarda baharat olarak kullanılır.

îşfelleh (Kapari): Yörede bol miktarda, kireç ve güneş ışığının bol olduğu yerlerde, son zamanlarda da daha düzenli ekimi yapılarak kullanımı artırılmaktadır. Kapari yiyen kişiler kendilerini daha zinde hissederler. Romatizma, mide ve kan dolaşımını düzenleyici etkisi olduğuna inanılır ve bu amaçla kullanılır.